Jovis die 16 mensis Januarii 2025

ACROAMATA & ALIA BLOGA LATINA

Hic praebentur acroamata (vulgo: podcasts) et bloga varia quae in rete inveniri possunt. Certe opiniones hic expressae externae sunt Ephemeridi.

Scriptorium Academicum Latinum



"De morbis eorum qui in Salinis operantur" (1700), auctore Bernardino Ramazzino

 02 Jan 2025, 17h56

Imago ope lucis a fratre Xaverio expressa.  

      Anni novi MMXXV exordium facio quodam libro, quem nuper inveni, dum opera de sale Latine scripta quaerebam ad ea in mea Bibliotheca Salinaria condenda. Operis titulus est De morbis artificum diatriba, quae Bernardinus Ramazzinus, in Patavino Archi-Lyceo Practicae Medicinae ordinariae publici professoris et naturae curiosorum collegae, conscripsit et Mutinae anno MDCC primum in lucem edidit.

   Re vera aliud argumentum studium excitabat meum, scilicet locus ille Plinianus qui est "Atque etiam morbus est aliquis per sapientiam mori", de quo symbolam his diebus scribo et iam in quodam conventu orationem habui. In librum Ramazzini illum casu incidi, cuius caput ultimum inscribitur "De Literatorum Morbis" (de quo alio die plura fortasse exarem).

   Dum indicem recensebam capitulorum, quae omnia mihi videbantur movere studium, oculi mei commorati sunt in capite XXXI, cuius argumento delectata sum, causis manifestis quae ad hoc scriptorium valde quadrant. Ecce inde vobis, candidae lectrices, lectores benevolentes, caput quo annum novum, prosperum, faustum et maxime salutiferum exopto:

            De morbis eorum qui in Salinis operantur

         Scite quidem et eleganter scripsit Plinius, 'nihil Sole, et Sale utilius'; addi potest, 'nihil esse magis necessarium'. Salis necessitatem ad humanos usus praevidens Natura, seu Divinus Opifex, in ipsis Mundi primordiis Mare Salis Promocondum constituit, ex quo per subterraneos ductus aqua ad summos usque montes deferretur, unde postea aquae salsae fontes et scaturigines emanarent. Hinc sal fossile et nativum variis in locis habetur, sponte Sale concrescente, dum aqua illa salsa praeterfluit; nisi putemus in ipsa Mundi fabrica Deum Salis montes condidisse. Sal factitium, et cujus magis communis est usus, ex aqua marina habetur, quae a maris aestu in fossas quasdam et areas deducta, per aestatem ab urenti Sole exsiccatur, copiose in fundo residente Sale.

        Hisce regionibus ac toti pene Italiae magnam Salis factitii copiam suppeditat / [p. 226] Cervia Civitas ad Maris Adriatici littus posita, Ravennatensi Ecclesiae olim immediate subdita. Libenter equidem Urbem illa, adiissem, verum tantum otii a meis occupationibus impetrare non potui. Curavi itaque, ut per litteras scirem, id quod optabam, quod humanissime praestitit D. Joseph Lanzonius Ferrariensis, Medicinae Profestor Clariss. At non tam opportune ejusdem litterae sunt delatae, ut caput istud referre possem inter eos Artifices, qui circa mineralia operantur. Ex litteris igitur a Medico in ipsa Civitate Cerviae Medicinam faciente scriptis, scire licuit, in illa Civitate, ac illius Salinis, Aerem spitiribus corrosivis esse adeo saturatum , ut ferrum arrodat, quod paulatim, cerae ad instar, emollescit, ac in pulverem fatiscit. Operarios vero omnes fere Cachecticos esse, Hydropicos, et sordidas plagas in cruribus gestare. Eosdem quoque summe voraces esse et bibaces, ut nunquam saturentur; hinc persaepe in iis Operariis repentinos interitus contingere, modum illos curandi varium inibi esse, prout varii ac diversi Medici eo sunt crebro conducti; perexiguum tandem esse remediis locum, in acutis saltem, qui soporosos assectus semper comites habent, idque propter Salis copiam, seu montes ipsos Salis, quos fumma admiratione se conspexisse, ait F. Lean-/[p. 227]der Albertus in ejus Civitatis descriptione. Credibile est magnam spiritus Salis copiam elevari, qui totum aerem illum ad saturitatem acido corrosive impleat, ut Martem arrodat, nec non in Operariis illis sanguinis indolem, quae dulces, et benigna esse debet, ad summun acorem disponat; hinc postea Cachexiae, Hydropes, crurum Ulcera, quae ex sui natura a lujuriante acido foventur, ortum habeant.

         Causam porro tantae appetentiae ac edacitatis, quasi Bulimo laborent, in eundem Salis acidum spiritum stomachi fermentum acuentem, rationabiliter fas est referre. Caninam appetentiam, quam Vino solvi scripsit Hippocrates in aphorismis, ab acido praeternaturali in ventriculo stabulante progigni, Veteres quoque cognovere, qua de causa Vina generola, et meraca ad talem affectum praescribebant, nec non pinguia edulia, et quaecumque alia, quae ex multo parantur oleo, ut in commento Hippocratici Effati exposuit Galenus, ut quae apta essent acidum stomachi fermentum infringere, ac dulcificare, eo modo, quo acidi spiritus, Vini spiritu dulcificatori solent. Bibacitatis causam pariter referre licet in salsas exhalaciones, seu in serosam colluviem, qua scatent, et ad hydropisim sunt dispositi cum sitis perpetua Hydropicos comitetur. [p. 226]

        Num revera tam graves affectus ex solo Salis spiritu, quem una cum aere inspirato Operarii combibunt, an vero ex aliis causis, ut ex aere alioquin parum salubri, cum Civitas in hoc pessime audiat, mihi non satis compertum. Ex relatione mihi communicata, ab incolis Urbem illam pene desertamnesse habeo; ideoque ex summorum Pontificum privilegio, eidem Civitati concessum, ut ex quacumque regione Exules ibi tutum Asylum habeant, et aere alieno obstricti, qui hanc Civitatem pro domicilio sibi delegerint, ad debiti solutionem non possint cogi, verum ad debitum Naturae persolvendum facillime adigi solent. Profecto multis aliis in locis ubi Sal conficitur, non tam graves noxas patiuntur Operarii, ut sola acidi spiritus exhalatio culpari possit. Urbs Veneta, Adriatici Maris Regina, populosissima est, et quamvis a marinis exhalationibus sit circumsepta, satis tamen salubri Coelo fruitur, qua de re videatur Opus elegantissimum D. Lodovici Testi, Venetiis Medicinae Professoris Celeberrimi. In Agro Placentino Putei sunt aquae salsae, ex qua decocta Sal elicitur; et cum portione aliqua bubuli sanguinis granulatur, nec Operarios, qui complures sunt (cum inter magnos proventus Ducalis Camerae Salis fabrica censeatur) tam graviter assici accepi. /[p. 229]

        Rem valde operosam esse Salis fabricam, ut tam graves affectus Operarios, non solum ex materia, quam tractant, sed ex laboribus etiam, quos sustinent, subsequi, sit satis probabile. Quibus aerumnis expositi sint hujusmodi Artifices, videre est apud Georgium Agricolam, qui multus est in hac re, et non solum diversa artificia pro aquis Salsis coquendis seu aqua maris salsa in areas corrivanda; sed Ministros quoque operantes describit, quos ait ob nimium Officinarum calorem, capita tantummodo pileis stramineis, et verenda subligaculis tegere, caetera nudos esse. Quare et ab ignis vehementia, et aestivis caloribus, aliisque aerumnis vexari solent.

       Non ibo tamen inficias, quin Opificium hujusmodi Operariis suis non sit admondum infestum; observe etenim, quod in Cameris, ubi Sal Cervia ad nos aduectum reponitur, ut postea per totam Estensem Ditionem distribuatur, parietes semirosi sunt, ita ut inter lateres rimae veluti quaedam extent, quod marini Salis spiritui esurino adscribendum, qui Alkali calcis praesertim aggrediatur, ac illo saturetur, sicuti fit, quando in confectione Salis Placentini, ob adminixtionem sanguinis, vel fellis bubuli, acidum Salis sanguinis alkali arripit, unde sequitur granulatio. Sic observare licet eos qui in Tabernas publicis con-/[p. 230]tinuo morantur, ut Sal divendant, ut plurimun decolores, et lubricae valetudinis esse.

      Miseram profecto horum Artificum conditionem esse pronunciare licet; etenim, cum Sal ut plurimum, in Italia saltem, in locis maritimis, ubi maris aqua in fossis et areis conclusa restagnat, atque ob id aerem inquinat, ac non tam facile sit Medicos reperire, qui hujusmodi in locis Medicinam exercere velint, persaepe infelices Operarii acutis morbis correpti citissime, remediis destituti pereunt, vel lenta aegritudine contabescunt. Rationi tamen congruum, ut Medici in haec loca conducti, in curandis hisce Operariis valde cauti sint, praesertim in venae sectione praescribenda; sanguine etenim a salsis exhalationibus dissoluto, ac ad diacrisim prono, facile, secta vena, subsequentur exsolutiones, et morborum in pequentur exsolutiones, et morborum in pejorem statum lapsus. Purgationes potius, eaeque fortiores, videntur magis propriae, ut quae serosam colluviem valeant educere, et alkali, quo omnia fere purgantia praepollent, acidam humorum diathesim temperare. Vina generosa, aromata, et quaecumque Sale volatili praedita sunt, Tabacum masticatum, et Decocta ipsa ex Tabaci foliis summatim, quaecumque acorem sanguinis infringere apta sunt, in usum erunt revocanda. /[p. 231] Modus, quo Salis spiritus communiter solet dulcificari, spiritu nempe Vini rectificato, pro regula veluti Polycleti esse poterit, ut sciri possit, quonam remedii genere in hisce Artificibus curandis sit utendum.


Epitaphium Didaci Garsiae de Paredes "Herculis Hispani" appellati

 08 Dec 2024, 21h41

 Tandem aliquando convalui viro Covid affecta et meliorem me habeo post multos dies ex capite laborans. Magis in dies vires accipio renovatas ideoque ad hoc scriptorium insulsum redeo novis commentariis, qui autem imagines describunt antiquas ope lucis expressas, cum iter  feci iucundum mense Septembri anni 2023 in Turgalium oppidum (vulgo Trujillo).

       In Sanctae Mariae Ecclesia Maiore hius oppidi hoc epitaphium clarissimi Didaci Garsiae de Paredes (1468-1533), qui "Hercules Hispanus" appellatur, forte inveni, quod vobsicum, fideles lectrices, candidi lectores, ut mos est mihi, compartiri volo:

       Inscriptionem facilem lectu non fuit, nihilominus vobis lectionem offero hanc, e qua si in aliqua parte disentitis, dicatis mihi:

DIDACO GARSIAE DE PAREDES,

NOBILI HISPANO, CAROLI QVINTI IMPERATORIS MILITVM PRÆFECTO, QVI AB INEVNTE ÆTATE IN MILITIA CASTRISQVE SVMMA CVM LAVDE ET INTEGRITATE HONESTISSIMVS SE EXERCVIT FORTITVDINE, ANIMI MAGNITVDINE AC RERVM GESTARVM GLORIA, NEMINI SECVNDVS, CORONIS CIVICIS VALLARIBVSQVE SÆPIVS DONATVS, HOSTES PLVRIES SINGVLARI CERTAMINE SVPERAVIT NEC A QVOPIAM IPSE SVPERATVS PAREM SIBI NVNQVAM INVENIT. VIXIT VNO EODEMQVE CONSTANTI VIRTVTIS TENORE. TAMQVAM STRENVVS ET OPTIMVS DVX DECESSIT, VIR RELIGIOSISSIMVS CHRISTIANVS EX BELLO REDIENS ADVERSVS TVRCHAS IN GERMANIA FŒLICISSIMVS CÆSARE SEMPER AVGVSTO CONFECTO BONONIE K[A]L[END]AS FEBRVARII ANNVM AGENS QVARTVM SESAGESIMVM. STEPHANVS GABRIEL CARDINALIS BARENII AMICO BENEMERENTI EX PIETATE POSVIT ANNO 1533, CVIVS OSSA MANDATO DOMINI SANTII DE PAREDES FILII DICTI DIDACI GARSIE P. RAMIREZ DE MESA EXTRAXIT K[A]L[END]AS O[C]TOBRIS ANNO 1545 EAQVE IN HVNC LOCVM FIDELITER REPORTAVIT.


Imagine a me ope lucis expressae in oppido Hispano vulgo "Trujillo" nuncupato.



Vota reconvalescentiae trigae

 16 Nov 2024, 13h30
     Postquam a quodam conventu Nebrissensi nuper celebrato domum reveni, morbo Covid affecta sum. Quamquam nunc crebro non tussio neque pituita nasi molestissima mihi est neque febricito, adhuc aegroto, nam caput multum mihi dolet. Anna Elissa Radke nudius tertius ad me misit epistolium, quo nuntiabat libri quarti versionem illius seriei ad Ucrainam dedicatae c.t. FUNDA DAVIDIS, iam fere paratam mox in lucem edituram esse. Huius libri tertia et ultima pars redolet dulcem et tenerrimam spem, nam pueri et puellae sunt qui partes primas agunt hoc in magno theatro mundi per vitam simplicem et cottidianam Gregorii et Catharinae, liberorum optimae feminae et doctae magistae Ucrainensis, amicae Annae Elissae carissimae nomine Ludmillae, atque nunc quoque mihi amicae.
        Huic volumini quarto optima poetria rogavit me praefatiunculam adponere et gratanter feci. Etiam Anna Elissa prooemium poeticum concinavit in quo ea ipsa, Ludmilla et ego quasi equae sorores trigam trahentes videbamur. Sed certa illa ipsa de valetudine mea pessima, haec vota composuit, quae compartiri aveo vobiscum, lectores et lectrices mei fideles:


Victoria trigā vecta (s. I a.C.)
         Vota reconvalescentiae trigae (Ludmilla et Elissa Sandrae): 
          Ad Sandram Ramos morbo affectam 

           Quare claudicat illa triga equarum 
          vel chorea trium illa Gratiarum? 
          Virus occupat inferam laryngem 
          Hispanae miserae meae sororis. 
          Ergo sollicitae tibi salutem 
          optamus: revalesce, cara amica! 
          Unica est Ucraina nostra cura, 
          mox nostra unanimis vovetque triga: 
          „Esse nos tibi semper adfuturos!“

A.E. Radke composuit.


De clade Hispanica quae evitari potuit

 02 Nov 2024, 23h18

     Clades et calamitas modo subitoque in nostram patriam advenerunt Hispaniam. Causa fuit quaedam aeris frigidi perturbatio DANA litteris compendiariis apud nos nuncupata, quae Hispanice “Depresión Aislada en Niveles Altos” sibi vult, id est, depressio aeris frigidi in maxima altitudine semota. 

     Perturbatio haec vulgo ‘gutta frigida’ appellata est. In Hispania apparet cum aer gelidus ex regionibus summis Europae Occidentalis lente et pedetemptim progreditur et descendit, atque ubi primum aerem calidiorem et humidum maris Mediterranei collidit, caeli et aquarum intemperiem generat et procellas et inundationes.

    His diebus nuper elapsis urceatim pluit et tempestates pluvias largas civerunt. Deo gratias in meo oppidulo Gaditano imbres non multum saevierunt in nos atque familia salva est. Veruntamen multi homines mortui sunt (usque ad diem hodiernum plus quam ducenti), multi adhuc quaeruntur, multae civitates rabidis aquis vastatae ac luto caeno limo sepultae sunt, maxime in regione Valentina. 

    Multi autem sunt qui dictitent hanc cladem evitari potuisse.

    Tribus diebus post quam caelum cadere supra capita nostra visum est, cives Hispani clamamus ubi auxilium exercitusque sint. Interim vicini et vicinae sponte adveniunt frequentes utpote qui adesse adiuvareque velint et manus suas commodare auxiliares ac generosas et subsidium alimentaque ferre.


Terna arma mouenda

 19 Oct 2024, 08h44
Terna arma movenda
     AD D. JOANNEM YRIARTE elegantissima carmina pangentem. 

      Qui te, Yriarte, audit Latio sermone loquentem, 
            Tempora Virgilii iam rediisse putet. 
       Et numeris miranda refers, miranda soluto 
             Ore, tibi musa est nescia parva loqui. 
       Denique tam solers tua pingit lingua figuras, 
               Pictor ut et sculptor rarus habendus eris.



       In quodam libro, in cuius fronte imago haec supra adposita inspicitur, nonnulla carmina inveni a puero tredecim annos nato conscripta anno 1754. Illi versus ad latinistam, helenistam, librorum custodem librorumque optimum auctorem et clarissimum poetam Hispanum Ioannem Yriarte (1702-1771) dedicati sunt.
 
      Imago ad Regiam Academiam Artium Nobilium Matritensem rege Ferdinando VI anno 1752 inaugurata pertinet atquet adhibita est saeculo XVIII. Supra basim triangularem apparent insignia trium Artium laureā coronā circumdata. In solo conspicitur columna classica truncata, malleus, scalprum et paleta cum penicillis. Supra haec omnia taenia est, in qua scriptum est lemma: TERNA ARMA MOVENDA, trina verba quae in Aeneidos libro octavo (v. 565) leguntur atque in illo libro ad tres artes liberales sive nobiles referuntur, videlicet ad picturam, sculpturam et architecturam. 

    Decursu temporum hic puer tredecim annos natus multa pinxit, varia scripsit, mira arte facta invenit et haud pauca aedificia construxit tandem in oppidulo meo, quod Insula Legionensis (a familia Pontii Legionensis sic appellata) sive vulgo 'San Fernando' (nomen a rege Hispano nefando Ferdinando VI mutatum) appellatur. Cui adulescenti poetae et posthac architectus, ingeniarius, artis musicae peritus, pictor et viator eruditus, nomen est Gaspar de Molina, III Marchio de Ureña, de quo mox plura me scripturam esse spero.

 
Ecce aedificium ROA, quod cottidie ex maeniano domestico conspicio, saeculo XVIII exeunte
constructum secundum delineationes Gasparis de Molina, III Marchionis de Ureña. 


____________________________________