De scriba Romano ficta fabula - VI pars: TUSCULUM

Inscriptio rudis lapidis sordida pulvere et caeno tecta erat. Litteras statim legere non licuit, postea ablato luto, inspexi quod incisum erat: Q. Tullio Ciceroni Marci f. optimo patrono Diotimus Nigrinus fecit. Iam reputaveram villam rusticam fuisse sedem ubi Marcus Tullius et frater morarentur, eo ipso tempore cum de tabulis proscriptorum a triumviris decretis certiores facti sunt. Ut traditur, fratres, cum intellexissent se in magno discrimine versari, festinanter Asturam profecti sunt; itinere confecto, Quintus, quod nihil secum haberet, statuit Arpinum se conferre ut aliquid commeatus compararet. Deinde fortasse timens ne percussores se consequerentur in propiorem villam Tusculanam redierat. Hic verisimile est clientem tumulum honorarium posuisse benefici viri ad memoriam, quandoquidem vox populi fert Quintum cum filio Romae ob proditionem infidi servi necatum esse. Quod conspexi, me impulit ut cogitarem etiam de crudeli obitu summi oratoris, sed praesertim de foeda amputatione cadaveris cuius caput et manus posita sunt in rostris unde Philippicas orationes contra Antonium declamaverat. Horrida formido pervasit senatores qui imaginem animi crudelissimi triumviri in miseris reliquiis intuebantur. Num quis prospicere potuisset luctuosum fatum eius qui Catilinae coniurationem detexerat? Sed novi triumviri rem publicam maiorum iam everterant. Altera horribilis ultio tradita est vix fide digna: uxor Quinti fertur punivisse servum infidum immani facinore: fragmenta eius carnis resecavisse et coegisse miserum ut illa ederet. Res me perturbat, dum meditor de ultione dominorum quos prodideram, si in eorum manus cecidissem. An adhuc in periculo versor? Quid autem dicam de patre meo? Nonne vellet me necare, etiamsi filius non legitimus sim, similior legitimi? Eo magis quod servam ei abripui.

Iam saeclum transiit nec pristini habitatores vestigia reliquerunt. Mansit Lararium sigillis vacuum, satis corruptum, parietes cava in tablino ad libros servandos et magna copia pulveris et insectorum. Ab aliquot diebus servi operam adsiduam dant ut omnia expurgent. Diu quaesivi quoddam indicium antiquorum dominorum, sed nihil inveni. Villa sane longum temporis spatium derelicta est carens inquilinis: attamen in conclavium muris hortum prospectantium imagines conviviorum nitidis coloribus quadam venustate et peritia pictae supersunt, quamvis crustae partim amissae sint. Triclinium habet cavaedium, quod iucundam umbram calida aestate praebet, cum arbores ramosae antea adstent et aquae effluant a fonte in medio horto.

Tempora mutaverunt et supra cineres antiquae rei publicae surrexit principatus, sed caedes civium sub imperatoribus non desierunt. Senatus aversans unius imperium, quoniam ad reditum liberae civitatis optaret, metum imperatorum fovit, qui iniecta formidine civibus de coniuratione suspectos exstinxerunt. Nunc postquam Nero sine liberis de vita decessit, nonnulli mercatores, Roma venientes Servium Sulpicium Galbam electum esse, senatorem provecta aetate, severiorem, antiquorum morum studiosum rettulēre. Nuntius autem metuendus vulgatus est de militibus praetorianis; nam, cum a novo imperatore beneficia expetita non acceperint, rura populantur et agricolas praedantur, ablata re frumentaria qua tempore hiberno rustici se sustentant.

Ideo maximam partem frumenti in villam congerere statui, quae alto muro munitur etiamque si necesse fuerit, rudibus armis et instrumentis agricolarum defendetur. Sed graviores minae a potentioribus huius municipii fortasse oriri possunt. Ego curator sum cuiusdam domini absentis, libertus qui sibi comparavit turbida aetate dubiam manumissionem nec patronus mihi est. Valerius Gallus nuncupor, nomen habeo ministri post Neronis obitum occisi: in hoc municipio, ut omnes opinantur, ratiocinator sum, quasi servus ad tempus domini munere fungens. Vilicus Attius, qui operis rusticis praeest, me docuit antehac praedium fuisse domino ditissimo qui id Rutulo vendidit. Timeo ne villa rustica et agri in publicum redigantur, ficta causa domini diutius absentis. Deinde unus ex ditioribus, praesertim ad quadrumviros mentem adverto, possessionem parvo pretio emere potest. Rutulus nullum nuntium de se misit: puto eum manere malle ab Urbe remotum, ubi sunt qui illum pro Neronis immanitate ulcisci exoptent.

Hodie in forum me contuli ut in tabulas censoris referrer, postea in conspectum principum veni, sed mea salutatio “Avete, optimi quadrumviri” contemptim recepta est ab illis qui obliquo oculo resalutaverunt ac statim, civium concilio dimisso, a curia exiēre.

Scripsit Lydia Brighi

---