MUSEUM IMAGINARIUM

De rebus visis et mente fictis chronicon Ansgarii Osloensis

De malis citreis, aurantiis rosaque

In hac pictura, naturam ut sermone vernaculo dicunt mortuam, quam confecit anno 1633 artifex Hispanicus ac barocissimus nomine Franciscus de Zurbarán, poma atque rosa necnon aquae poculum dulcis in mensa delicate posita conspiciuntur. Ac mensa illa, ut solet fieri in picturis huiusmodi, suspensa videtur in cubiculo obscuro vacuoque, quo suavius rerum colores, ob subtilem umbrae lucisque mixtionem, oculos atque animum spectantium delectent. A latere sinistro, sicut umbrae rerum tenues indicant, lumine poma poculumque perfunduntur brevissimo. Hic multa minutalia cultores artis pictoriae avidissimos spectandi delectant; in catino extremo imagines malorum citreorum repercussae, consistentia aurantiorum tum luteola, tum aureola, transitus colorum delicatus in calyce rosae. Ubique pigmenta pomorum rerumque varia simul dilutiora et intensiora efficiunt, ut animus ad rerum naturaeque secreta contemplationem dirigat attentissimam. De significatione huius picturae, annis volventibus, latius artium bonarum periti more suo disceptarunt, ut nonnulli homines doctissimi, et qui nihil christianae pietati non postponerent, prorsus existimarent poma rosamque figurate trinitatem designare. Quomodo autem typum trinitatis gerant aurantia ac mala citrea, non omnino perspicuum est, cum nec in opere Francisci de Zurbarán, nec apud alios pictores tunc temporis Divinitatis vicem referant poma fructusque. Rosa vero fortasse, immo non dubie, ita regnum praenuntiat caelorum, sicut poculum aquae gratiam divinam.

Alii homines feminaeque doctissimae opinantur hanc picturam confectam esse, inaudita cum arte, ad maiorem Virginis gloriam. Saepenumero Mater Dei sub forma rosae imaginatur, ut diu nocteque rem mirabilem, quae in saeculo saeculorum iam ad effectum ducta sit, memoria, flore Mariae fragrante, repetamus. Verumtamen, cum artium periti et scientistae hanc picturam radiographarunt, ut formam operis anteriorem inspicerent, stupor eos mirifice oppressit. Namque in imagine radiographica, mirabile dictu, hilariter animadverterunt, quemadmodum Franciscus noster ingeniose aliquas batatas saccharo conditas pinxisset. Etenim batatae saccharo conditae, saeculo decimo septimo, si rem bene teneo, erant ferculum vernaculum hispalense, quod maxime populum minutum delectabat nulloque modo ad superiora et caelestia spectabat! Igitur, potest fieri, ut non omnino in errore versentur homines, qui censent Franciscum nihil in pictura illa citra res mundanas ac sapidissimas tractavisse.

Nihilo secius, poculum cum rosa etiam atque etiam in aliis picturis quoque invenitur, quarum argumentum magis ad fidem devotionemque attinet quam ad gulam ac voluptates crassiores. Ut exemplum afferam, in imagine, cui titulus Familia Virginis, videmus Mariam puellam parentesque eius ante mensam, in qua illud poculum non sine rosa conspicitur, numinis velut signum. Itaque, fortasse, hac in occasione, cum Franciscus in animo haberet naturam rerum humilium mortuam pingere, statim gratia infusus est divina, ut in memoriam eius rediret quam saepe Virgo Maria ei opem auxliumque tulisset. Qua re, batatas illas saccharo conditas delevit, ut in earum loco rursus poculum rosamque fragilem effingerem. Hac enim ratione, inter poma suaveolentia vero humillima, pictori licuit ponere gratiae indicium caelestis.

Haec pictura custoditur Pasadenae, in urbe Californiana, in museo Simonis Norton. Vero, nuper Matriti, in Museo Pratensi, cultoribus artium elegantium Europaeis potestas data est hoc opus palmare admirandi. Nam interdum picturae ac simulacra, non aliter quam homunciones, itinera faciunt. Itaque, cum forte fortuna, septimana superiore, Matriti versarer, non sine liquida animi delectatione in Museo Pratensi picturam illam longe attenteque admiratus sum. Rerum imagines ita penitus in animo haeserunt, ut etiam longo post tempore quam Museum dereliquiveram, oculis mentis, non ut in picturis res spectantur, sed ut corpora solida, id est trium dimensionum, mala citrea, aurantia rosamque viderem. Adhuc, dum has lineas calamo haesitanti duco, animo cogitationeque non modo poma colore aureo, vero etiam poculum cum rosa in orbem verto, ut omnibus ex perspectivis, res pariter mundanas et divinas diligentius inspiciam. Utrum haec animi inclinatio originem duxerit ex pietate artiumque amore, semper ut mentem ad divina pernoscenda inflectam, an potius causa in alienatione atque insania sit quaerenda, vere ut dicam, me plane fugit. Iam nihil mihi iucundius speciosiusque videtur quam aspectus atque cogitatio malorum citreorum, aurantiorum rosaeque. 

Scripsit Ansgarius Osloensis

---